Od dawna śledzę wszystkie większe festiwale książkowe, które odbywają się w naszym kraju. Myślę, że to one pokazują faktyczny stan czytelnictwa, któremu, na szczęście, daleko do tragedii. Czytamy, ale zdecydowanie wolimy sami wybierać tematykę książek jednocześnie z kanonu lektur szkolnych robiąc zło wcielone. Wymądrzam się Przymus zawsze powodował w Polakach uczulenie. Nie tylko w kwestii czytania. Stąd właśnie zadanie, jakie festiwale pokroju Grandy spełniają idealnie: pokazują, że czytane jest modne i warte poświęconego czasu. Są też okazją do spotkania na żywo innych czytelniczych maniaków, a także zdobycia autografów i rozmowy z ulubionymi autorami.
Te i wiele innych plusów, o których postaram się napisać poniżej, a przede wszystkim założenie bloga skończyły się spakowaniem walizki i ruszeniem do Poznania.
Dzień I: Przepraszam! Którędy na Grandę?
Kto choć raz trafił do mało znanego sobie miasta wie, że nawet z mapą w ręku przychodzi moment, w którym trzeba pytać o drogę przechodniów. I tu zaczynają się schody. „ Pójdzie pani w lewo, potem skręci w prawo, znajdzie biały kościół i Nową Gazownię.” Piętnaście minut kluczenia i zero pozytywów. Kolejne dwie osoby: „ Okłamano panią, trzeba się cofnąć, skręcić w prawo potem znów w prawo i będą szklane drzwi”. Mieszkańcy na hasło: Nowa Gazownia skierowali mnie do poznańskiej siedziby PGNiG (skądinąd słusznej urody budynek i faktycznie ma szklane drzwi). Podaruję wam opisy kolejnych „ złotych rad” powiem tylko, że na Grandę trafiliśmy po godzinie zwiedzania miasta. Z solidnym planem wypytania organizatorów jak się stamtąd wydostać. Ostatecznie okazało się – dzięki radom pana Żabki, że cała trasa tempem ślimaczo – spacerowym może nam zająć kwadrans. Kryzys zażegnany.
Trafiliśmy na początek Zabójczych tożsamości czyli spotkania z Gają Grzegorzewską, Joanna Jodełką i Piotrem Bojarskim. Autorzy opowiadali zarówno o doborze miejsca akcji dla swoich powieści jak również niepowtarzalnej okazji by wyżyć się literacko na tych aspektach współczesnej architektury, których nie są w stanie zaakceptować (np. nowy budynek dworca w Poznaniu, stopień zabetonowania Krakowa). Zastanawiano się także czy dla dobra powieści należy lubić swoje ofiary i żałować ich śmierci. Piotr Bojarski zwrócił , odpowiadając, uwagę na to, że ofiara to często pretekst do pokazania w powieści zaplanowanych elementów relacji. Ostatecznie nie liczy się, że ktoś zginął a raczej cały kontekst, jaki można z ich śmiercią powiązać. Wszystko zależy od podejścia do powieści. Ze względu na wspomnianą możliwość wyżycia się w powieści żadne nie przyznało się do stosowania autocenzury. Wyznają raczej zasadę, że pisanie to okazja do odkrycia tej bardziej mrocznej strony charakteru pisarza. Nie ma to jednak przełożenia na kłótnie z redaktorami. Najczęściej praca z nimi polega na kompromisie. Co warto podkreślić kompromis nie zawsze polega na wycinaniu określonych, słabszych, fragmentów powieści, a czasem raczej, z czego śmiała się Joanna Jodełka( słysząca notorycznie, że pisze za mało), dopisywaniu treści.
Zapytani o to czy czytają siebie wzajemnie odpowiadają, że robią to czasem, ale nie ukrywają, że znając czyjś warsztat od kuchni już na starcie pozbawiają się przyjemności z czytania bo łatwiej jest im wynaleźć zabiegi zapętlające fabułę.
Ciekawy kontrast do tego spotkania stworzyło następne, czyli Gdy życie przerasta fikcję, na którym uczestnicy mieli okazję posłuchać rozmowy z Przemysławem Semczukiem, Michałem Larkiem i Krzysztofem Kaźmierczakiem. Wszyscy ci panowie oparli swoje książki o wydarzenia, które realnie miały miejsce oraz bohaterów realnie istniejących. Spotkanie rozpoczęło się od próby stworzenia fikcyjnej opowieści kryminalnej, współtworzonej z widownią „na gorąco” ( był to zresztą motyw początkowy wielu spotkań tegorocznej Grandy) nie mniej pełna humoru rozmowa szybko przeszła na wydane przez autorów publikacje. Michał Larek stwierdził, że doświadczenie zdobyte już przy pracy na dokumentacji dalekiej przecież od fikcji tworzonej tylko w głowie autora utrudnia mu udział w takich spontanicznych akcjach. Rozmowa w tym gronie pokazała, że literatura z nurtu w jakim tworzą nie musi skupiać się na zagadce, bo czytelnik najczęściej już sięgając po książkę wie, kto , przynajmniej w majestacie prawa, okaże się winny. Trudność polega na tym, by mimo tej wiedzy czytelnik czuł się zaintrygowany i chciał doczytać książkę do końca. Przy odpowiedniej konstrukcji da się przecież przez cała fabułę utrzymać go w niepewności. Ważnym dla wiarygodności powieści na faktach jest udanie się we wszystkie miejsca, które wiążą się z opisywanymi wydarzeniami. Trzeba sprawdzić czy zebrane „ na sucho” dane maja pokrycie w rzeczywistości. Dlaczego? Zdaniem Przemysława Semczuka dość częstą wadą ostatecznych raportów policji są uproszczenia w zakresie motywów i wątków. Jeśli sprawdzi się samemu jest wielka szansa, że książka nie będzie zawierała błędów. Twórca podejmujący się opisywania faktów musi się pięć razy zastanowić co i jak napisać. Po pierwsze dlatego, by nie zaszkodzić sobie i swojej rodzinie. Po drugie powinien mieć świadomość, że w Polsce żyją ludzie, których opisywana sprawa może dotyczyć lub realnie dotyczy. Najważniejszą konkluzją całej rozmowy jest moim zdaniem dość prosta myśl: Z góry załóż, że czytelnik myśli i jest inteligentny. Możesz prezentować mu elementy, które ostatecznie sam podda ocenie.
Następne w programie były dwa wykłady z ograniczeniem wiekowym + 18 :
– Seks, zazdrość i zdrada: Michała Pozdała,
– Mordy rytualne: Mikołaja Kołyszko.
Widownia początkowo dziwiła się ograniczeniom i o ile pierwszy wykład, pełen żartów i anegdot nie zapowiadał cięższych klimatów, o tyle ostatecznie prezentacja Mikołaja Kołyszko i materiały jakie przyniósł nie pozostawiły złudzeń. Kilka osób odwracało momentami oczy od ekranu widząc drastyczne sceny. Co do jednego po tym nie mam wątpliwości: mordy rytualne to obecnie wcale nie zamierzchła przeszłość. Warto mieć tego świadomość.
Dzień II : „A imię jego 3:48” i polska odmiana mafii.
Drugi dzień zaczęło spotkanie, pod szumnym tytułem Granda ze sztuką. Zaskakujące fałszerstwa i zuchwałe kradzieże, które można by streścić w zdaniu : Kup pan obraz. Prowadzący czyli Mira Skrudlik i Paweł Napierała pokazywali jak łatwo i przekonywująco dokonać fałszerstwa w celach zarobkowych. Co więcej można to zrobić mając w posiadaniu wyłącznie najprostsze narzędzia oraz elementarny talent artystyczny. W przerwach pomiędzy praktycznymi pokazami snuli oni opowieść o potrzebie jaką ma każdy człowiek tj. potrzebie posiadania czegoś cennego. Mowa tu także o przedmiotach, które de facto cenne nie są, ale ogół uzna je za takie, czyli fałszerstwa, Co ciekawe podstawą dobrego fałszerstwa wcale nie jest idealne skopiowanie przedmiotu. U podstaw udanej sprzedaży leży odpowiednio nabudowana historia wejścia w posiadanie eksponatu ( wojna, podarek, wyratowanie z pożaru etc.).
Po krótkiej przerwie Anna Misztak – naczelna portalu Lubimy Czytać spotkała się z Joanną Opiat – Bojarską i Katarzyną Puzyńską, by zadać im pytania zebrane wśród użytkowników. W ten sposób dowiedziemy się np., że zdaniem pań nie ma gorszego pytania jakie można zadać autorowi ponad: co panią inspiruje? Ponadto nawet w powieściach kryminalnych autor nawet wbrew woli zawiera cząstki swojego charakteru, widoczne dla uważnych czytelników, a głównym zadaniem pisarza jest sprawić by czytelnik uwierzył w prawdziwość opowiadanej historii. Dlatego często zdarza się tak że pisarz lubi swój „czarny charakter”, próbuje zmierzyć się z trudnościami, które kładzie pod nogi opisywanym postaciom (przynajmniej w stopniu, który jest możliwy do realizacji). Wszystko w celu osiągnięcia maksymalnej wiarygodności. Wiąże się to z wielkim nakładem pracy, dlatego życie z pisarzem nie należy do łatwych i trzeba mieć w sobie dużo cierpliwości, a autor musi znaleźć odskocznię np. w postaci uprawianego sportu. Utworzony w ten sposób dystans pozwala autorowi zrozumieć, że wydana powieść nie należy już tylko do niego ale także do grupy czytelników, którzy sięgają po książkę.
Na kolejnym, przewidzianym programem spotkaniu Ewa Ornacka i Piotr Pytlakowskistarali się opowiedzieć o polskiej mafii. Skupili się przy tym na bohaterkach swoich książek i zebranych informacjach jakimi mogli podzielić się z widownią. Opowiedzieli także o warsztacie swojej pracy napomykając o niebezpieczeństwie oraz frustracjach, kiedy ktoś próbuje ich oszukać, lub świetny materiał nie może zostać umieszczony w ostatecznej wersji publikacji. W pracy redaktora zdarzają się bowiem momenty, kiedy ze względu na bezpieczeństwo własne lub rodziny lepiej dokonać ostrej selekcji tego, c ostatecznie ukaże się drukiem. Najlepszą, jak dla mnie, recenzją tego spotkania jest fakt, że w jego trakcie wyszłam na chwilę żeby kupić jedną z ich książek ( zdążyłam już ja przeczytać- niedługo recenzja).
Najśmieszniejszym punktem soboty okazała się niezwykle żywa rozmowa Mariusza Czubaja z Markiem Krajewskim, obfitująca w żarty sytuacyjne i sporo ironii. Marek Krajewski przyznał się do swojego skrajnego pedantyzmu, a kiedy podawał jego przykłady cała sala omal nie płakała ze śmiechu. Dowiedzieliśmy się np. że pan Marek jest obsesyjnym wyznawcą aplikacji na telefon pełniącej rolę minutnika, która to pozwala mu kontrolować swój proces twórczy. W efekcie tego pisarz spędza na pracy dziennie 3 godziny 48 minut i ani minuty mniej/ więcej .Humoru dodawał fakt, że panowie zupełnie różnią się podejściem do pisania a mimo to mają za sobą wspólnie tworzone książki, które szczególnie dla mnie( nie czytałam ich jeszcze), po udziale w spotkaniu, wydają się być dziełem szaleńczego połączenia i co za tym idzie z miejsca zlądowały na listę obowiązków zakupowych.
Następna w kolejce była gala premier i nowości, na której zaanonsowano jedenaście nowych publikacji na kryminalnym rynku księgarskim. Spotkanie z wszystkimi autorami poprowadziła Anna Misztak. Co warte podkreślenia dokładnie było widać dla kogo czerwony dywan i kolorowe światełka, to sytuacja nowa, a kto już się z tym oswoił. Nie mniej jednak sytuacja szybko straciła na pompatyczności głównie za sprawą żartów Mariusza Czubaja, który momentalnie rozładował sytuację i ułatwił debiutantom pobyt na scenie.
Po prezentacji nowości przyszła pora na Zbrodnię w odcinkach, czyli dyskusję prowadzoną przez Gaję Grzegorzewską, Remigiusza Mroza, i Krzysztofa Kopkę o ich ulubionych serialach. Później pojawiały się głosy, że widownia liczyła na dyskusję o serialowej wersji serii z Joanną Chyłką, jednak zaistniała sytuacja dała wielbicielom kryminału wiele do myślenia i niejeden z nich wychodził ze spotkania z listą tytułów, które koniecznie będzie nadrabiał.
Ostatnim, zaplanowanym na sobotę wykładem było wystąpienie dra Bogdana Lacha: Procesy emocjonalne towarzyszące dokonywaniu zbrodni (18+). Szczerze powiedziawszy przez całą sobotę doczekać się tego nie mogłam. Po pierwsze ze względu na nazwisko wykładowcy, który jest znanym proflierem, a po drugie na ciekawą tematykę. Nie byłam zresztą sama, bo ludzi na wykład zeszło się bardzo dużo. I tu następuje żałobna muzyka: nie dałam rady. Musiałam wyjść. I to wcale nie dlatego, że drastyczność tematu mnie odrzuciła. Dr Lach, przy całej, niekwestionowanej wiedzy jaka posiada wyłożył się na jej przekazywaniu. Było nudno, prezentacja oparta na literaturze, masa wykresów, które były nieczytelne i namnażały się w zastraszającym tempie bez widoków na szybką konkluzję były ponad moje siły. Temat super – przedstawienie do bani. Musze oddać sprawiedliwość panu doktorowi, osoby które wytrwały następnego dnia, opowiadały, że po fazie teoria i wykres rozkręcił się i było już ciekawie. Tego jednak już nie zweryfikuję. Być może to moja wina, że nie dałam rady.
Dzień III: Front Cherezińska, czyli Królowa jest tylko jedna!
Niedziela rozpoczęła się wielkim BUM! Spotkaniem z Katarzyną Bondą. Każdy, kto choć trochę ogarnia rynek księgarki w Polsce musiał natknąć się na to nazwisko. Nie miałam jeszcze okazji czytać nic z dorobku pisarki i niespecjalnie śledzę jej karierę. Okazało się jednak, że jest wesołą, otwartą na czytelników osobą . Chętnie odpowiadała na pytania, współczuła fanom, że muszą jeszcze czekać na premierę kolejnego tomu, a także bardzo dbała by nawiązać bliską relację z widownią. Autorka robiła wszystko żeby nie zgodzić się z prowadzącą- Justyną Zimną– próbującą przekonać, że Bonda zasługuje na tytuł królowej polskiego kryminału, a także pochwały, jakie otrzymuje od czytelników.
 |
| Justyna Zimna w rozmowie z Katarzyną Bondą |
Oczywiście nie dało się uniknąć tematów z kręgu warsztatu twórcy. Najważniejszym zdaniem jakie warto przytoczyć jest myśl, że każda książka napisana jest lepsza niż najlepsza z tych, które utkwiły w momencie pisania. Piszący to rzemieślnik, który musi planować działanie i zbierać doświadczenia, wiedzę, materiał, z którego da się stworzyć zajmującą fabułę. Pisanie, wbrew temu co myślą niektórzy jest formą literackiego ekshibicjonizmu, czyli nie jest najłatwiejszym zawodem świata. Widownia nie chciała wypuścić pisarki z sali, a kolejka po autograf była jedną z najdłuższych w przeciągu całego festiwalu.
Tak doszliśmy do momentu relacji, w którym zajmiemy się spotkaniem dla którego wielu pojawiło się na Grandzie. Wiem robiłam mały wywiadzik w temacie. Mowa oczywiście o spotkaniu z Elżbietą Cherezińską.
 |
| Elżbieta Cherezińska i archeolog Marta Sierant |
Wiem, że osoby, które już kilkakrotnie zaglądały na bloga są bliskie zdiagnozowania mi obsesji względem tej pani, ale nie przeszkadza mi to zbytnio Zresztą na Grandzie zawiązała się nowa „ organizacja” zwana roboczo Frontem Cherezińska Głównym i jedynym z jej zadaniem jest czytanie powieści tej autorki i namawianie do tego niezdecydowanych (przyjmujemy członków). Spotkanie- jak zawsze w przypadku tej pisarki było okazją do posłuchania co dzieje się gdy o historii opowiadają pasjonaci. Nie ma w tym nic z poprawności względem dat, i czytania szkolnych podręczników. Tylko czyste zainteresowanie. Słuchacze wychodzą później z myślami pokroju: Kurczę! My to mamy historię. Trzeba to doczytać! Warto to podkreślić, aby nie mylić powieści historycznych z literaturą naukową. Oba są ze sobą powiązane, ale ostatecznie mają całkiem inne zadania. Pisarz musi wiedzieć mieć podstawę w postaci wiedzy teoretycznej, ale jednocześnie włożyć tytaniczną pracę w ukrycie granic między fikcją a faktami. Kolejka po autografy? Dłuuuga! Wystrzeliłam w nią jak przysłowiowy „ Filip z konopi” a i tak stałam tam około czterdzieści minut. Pocieszające, ze za mną też byli ludzie.
 |
| Kolejno: Elżbieta Cherezińska, Piotr zwany Wodzem i ja |
Na oko Cherezińska pobiła autografowy rekord tej edycji festiwalu. Mimo poważnego spóźnienia na kolejne spotkanie ( As wywiadu w teorii i praktyce) nie żałuję.
Spotkanie, o którym mowa prawdopodobnie wielu osobom zburzyło obraz pracy wywiadu, jaki budują na podstawie filmów, czasem książek czy seriali. Szczególnie w pamięci zapadło mi pytanie z widowni dotyczące dylematów moralnych jakie mogą wiązać się z tym zawodem. Odpowiedź była prosta. Ich nie ma. Dlaczego? Gdyby agent wywiadu miał się długo zastanawiać nad konsekwencjami niektórych swoich decyzji naraziłby życie tych, których zobowiązany jest chronić. Wpisane w zawód ryzyko narażenia cywilów trzeba po prostu przyjąć.
Sporym przeskokiem klimatycznym było przedostatnie spotkanie na Grandzie, które w założeniu miało być rozmową Adama Podlewskiego z Ryszardem Ćwirlejem i Marcinem Wrońskim, a finalnie było zbieraniną żartów dwóch autorów, których wzajemną przyjaźń było widać jak na dłoni. Prowadzący widząc wytworzoną atmosferę ograniczył się do kilku wtrąceń, pozwalając autorom na „wolną amerykankę”.
Ostatnim wydarzeniem Festiwalu było spotkanie z Joanną Opiat- Bojarską, Remigiuszem Morozem i Anną Kielber, które obfitowało w rady dla ludzi chcących rozpocząć swoją przygodę z pisaniem i wydawaniem. Pokazało, że co pisarz to obyczaj. Nie ulega jednak wątpliwości, że jeśli ktoś wierzy w swoja opowieść i faktycznie chce ją napisać i wydać przy odpowiednim nastawieniu i gotowości do pracy przy korekcie ma wielkie szanse na spełnienie marzenia. Nie mylić z poglądem, jakoby było to łatwe. Zdecydowanie nie jest.
A na koniec: Kiedy kolejna edycja?
Chyba nietrudna było się domyślić, że to napiszę: GRANDA 2016 była nawet lepsza niż spodziewałam się, że będzie. Organizacja i obsługa? Wzorowe. Wszyscy chętni do udzielania odpowiedzi, a zaproszeni autorzy otwarci na każdego, kto tylko zechciał podejść i porozmawiać. Ciekawą pamiątką z Festiwalu są pocztówki z podobiznami niektórych bohaterów omawianych powieści.
 |
| Pełna kolekcja okolicznościowych pocztówek |
Była to niespodzianka zarówno dla autorów, jak i odwiedzających wydarzenie.
Od festiwalu minął dopiero tydzień, a ja już czekam na kolejną edycję. Po prostu. Mam nadzieję, że udało mi się przekonać niezdecydowanych, że warto.
Od festiwalu minął dopiero tydzień, a ja już czekam na kolejną edycję. Po prostu. Mam nadzieję, że udało mi się przekonać niezdecydowanych, że warto.
Pozdrawiam i dziękuję wszystkim, których udało mi się spotkać na Festiwalu
Ania- Księganna